روماتیسم چیست | علت، علائم و درمان
آنچه در این مقاله مطالعه می کنید:
بیماری روماتیسم
روماتیسم مفصلی نوعی آرتریت است که با علائمی مانند تورم و درد همراه است ناحیه درگیر مانند زانوها ، دست ها و مچ دست را فراگیر است آرتریت می تواند در هر دو اندام مانند دو مچ دست یا دو زانو در واقع دوطرف را درگیر می کند که با قرمزی و متورم شدن ناحیه درد همراه است بیماری روماتیسم مفصلی می تواند به یکباره و به مرور خود را نشان دهد روماتیم مفصلی یا آرتریت روماتوئید نوعی بیماری خود ایمنی است یعنی سلولهای ایمنی بدن به طور ناگهانی و به اشتباه به سلولهای مفاصل حمله کرده و آنها را ضعیف ودر نهایت تخریب می کنند ایجاد این عارضه در زنان بیشتر از مردان شایع است ودر سنین ۳۰ تا ۵۰ سال رخ می دهد .
عبارت بیماری‌های روماتیکی در Mesh جهت ارجاع به اختلالات بافت همبندی به کار رفته است. شاخه‌ای از پزشکی که به تشخیص و درمان روماتیسم اختصاص یافته است را روماتولوژی می‌نامند. انواع اختلالات روماتیسمی عبارت است از:
- اختلالات غیر التهابی: ازجمله بیماری لایم یا آرتروز
- اختلالات التهابی: بر مفاصل، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارند
این اختلالات نیز به‌تنهایی دارای انواع زیر هستند:
- روماتیسم مفصلی
- روماتیسم غیرمفصلی (بر بافت‌های نرم و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد و منجر به درد منطقه‌ای می‌شود)
دردهایی که روماتیسم نامیده می‌شدند، بخشی طبیعی از دوران سالمندی هستند. بیشتر افراد با افزایش سن دچار سفتی و درد مفاصل می‌شوند. اکنون بسیاری از مواردی که روماتیسم نامیده می‌شوند درواقع آرتروز هستند. شرایط شدیدتر منجر به بیماری‌های روماتیسمی التهابی می‌شود که نتیجه آن تخریب مفاصل و اندام‌های مختلف بدن است. موارد التهابی علت اصلی درد شدید، ناتوانی و حتی مرگ هستند. در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ نوع بیماری روماتیسمی وجود دارند که هرکدام کیفیت زندگی بیماران دستخوش تغییرات قرار می‌دهند.
چه کسانی در معرض ابتلا به روماتیسم قرار دارند؟
بیماری‌های روماتیسمی می‌تواند در افراد در هر سن، جنس و نژادی تأثیر بگذارند. برخی افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این بیماری‌های هستند. برخی بیماری‌های روماتیسمی در گروه‌های خاصی از افراد شایع‌تر هستند:
- آرتروز در افراد مسن بیشتر است
- اکثر افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید زنان هستند
- فیبرومیالژیا از هر ۵۰ نفر یک نفر را مبتلا می‌کند
- نقرس در مردان شایع‌تر است
- بیماری لوپوس زنان را ۸ تا ۱۰ برابر بیشتر از مردان مبتلا می‌کند
- اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر در مردان رایج است
- اسکلرودرمی در زنان شایع‌تر است
علت بیماری روماتیسم
با اینکه دلیل محکمی برای ایجاد این عارضه هنوز پیدا نشده است اما عواملی مانند ژنتیک ، محیط جغرافیایی وعوامل هورمونی هم می تواند از ایجاد بیماری روماتیسم مفصلی باید با این حال متخصصان ضعف سیستم ایمنی را دلیل بیماری می دانند یکی از مهمترین عاملان بروز بیماری عدم محافظت سیستم ایمنی بدن است آنها مفاصل را تحریک می کنند و به انها حمله ور می شوند که زنان سه برابر بیشتر از مردان مبتلا به این بیماری می شوند
اما محققان معتقدند که برخی یا همهٔ موارد زیر ممکن است در ابتلا به این بیماری اثرگذار باشند:
- سابقه خانوادگی
- سبک زندگی نادرست مانند اضافه‌وزن
- ضربه و فشار
- عفونت
- مشکلات سیستم عصبی
- مشکلات متابولیک
- ساییدگی و پارگی بیش‌ازحد بر مفصل
- عوامل محرک محیطی
انواع بیماری‌های روماتیسمی غیرالتهابی
بیماری‌های روماتیسمی غیرالتهابی به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- آرتروز که ممکن است مفاصل اصلی شامل لگن، زانو و دست‌ها را درگیر کند
- بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات که گردن، کمر و ستون فقرات کمری را درگیر می‌کند و با افزایش سن منجر به درد کمر می‌شوند
- پوکی استخوان یا استخوان‌های شکننده که منجر به شکستگی‌های مکرر می‌شود (حتی با ضربه کم)
- سندرم فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) یا سندرم‌های درد منطقه‌ای که دردهای اسکلتی – عضلانی هستند
انواع بیماری‌های روماتیسمی التهابی
بیماری‌های مفصلی باعث التهاب می‌شوند. این بیماری‌ها به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- آرتریت روماتوئید که منجر به تورم شدید مفاصل، قرمزی و سفتی و درنهایت تغییر شکل و بی‌حرکتی می‌شود
- اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing spondylitis) منجر به التهاب و هم‌جوشی مفاصل می‌شود و بیشتر اوقات ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد
- تاندونیت (Tendinitis) یا التهاب تاندون‌ها
- آرتریت پسوریاتیک یا آرتریت همراه با اختلال پوستی پسوریازیس ظاهر می‌شود
- لوپوس که به سیستم ایمنی بدن مربوط است
- نقرس ناشی از رسوب بلورهای اوریک اسید در مفاصل است که منجر به تغییرات التهابی شدید و درد می‌شود
- آرتریت ایدیوپاتیک (Juvenile idiopathic arthritis) یک‌شکل شدیدی از آرتریت روماتوئید است که نوجوانان زیر ۱۶ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد
- بورسیت (Bursitis) یا التهاب کیسه پرشده از مایع هستند (ساختارهایی به نام بورس در مفاصل)
- التهاب تاندون‌هایی که نازک هستند و بین ماهیچه‌ها و استخوان‌ها در مفاصل ارتباط دارند. ناحیه‌ای که معمولاً تحت تأثیر قرار می‌گیرد شامل باسن، زانو و مچ پا است
- شانه یخ‌زده (Frozen shoulder) یا التهاب کپسول مانند غلاف‌هایی هستند که فضاهای مفصلی را احاطه کرده‌اند
- تب روماتیسمی و بیماری روماتیسم قلبی که به دلیل عفونت و واکنش‌های التهابی مرتبط با بدن ایجاد می‌شود
- اسکلرودرمی
علائم و نشانه‌های روماتیسم
علائم روماتیسم بسته به نوع آن متفاوتند؛ اما به‌طورکلی افراد مبتلا به آرتریت، درد و سفتی در مفاصل را تجربه می‌کنند. تشخیص و درمان زودهنگام، کلید کمک به جلوگیری از آسیب بیشتر مفصل و مدیریت علائم است. موارد زیر شایع‌ترین علائم آرتریت و سایر بیماری‌های روماتیسمی هستند:
- درد مفاصل
- تورم در مفصل
- سفتی مفاصل (حداقل یک ساعت در صبح زود به طول مینجامد)
- درد یا حساسیت مزمن در مفصل
- گرما و قرمزی در ناحیه مفصل
- حرکت محدود در مفصل یا مفاصل آسیب‌دیده
- احساس خستگی در مفاصل
علائم آرتروز و سایر بیماری‌های روماتیسمی ممکن است شبیه به یکدیگر باشند. برای تشخیص دقیق اینکه کدام علائم برای کدام نوع از بیماری است، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
انواع بیماری‌های روماتیسمی
روماتیسم پوستی
زمانی که فرد به روماتیسم پوستی مبتلا می‌شود، به این معناست که سیستم ایمنی به پوست و دیگر اندام‌ها همچون کلیه‌ها و ریه حمل می‌کند. ضایعات پوستی، احساس درد در استخوان، احساس درد در مفاصل، تغییر یافتن شکل انگشتان دست، افزایش قند خون و بروز التهاب در مفاصل ازجمله علائم این بیماری هستند.
روماتیسم عصبی
یکی دیگر از انواع روماتیسم که شیوع بالایی دارد، روماتیسم عصبی است. فرد مبتلا به روماتیسم عصبی چون بافت‌های بدنش آسیب‌دیده هستند از ناحیه رشته‌های عصبی فشار زیادی را متحمل می‌شود. فرد مبتلا به روماتیسم عصبی معمولاً علائمی همچون احساس کرختی، عدم توانایی در حرکت برخی از اندام‌ها و سوزن سوزن شدن دست و پا را در خود مشاهده می‌کند.
آرتروز
آرتروز یکی از خطرناک‌ترین انواع روماتیسم و شایع‌ترین نوع آرتریت است. این بیماری نوعی التهاب است که با نام «آرتریت دژنراتیو» شناخته می‌شود. این عارضه اغلب در دست، لگن و زانو ایجاد می‌شود.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک اختلال التهابی مزمن است که به‌احتمال‌زیاد تأثیرات قابل‌توجهی بر بدن فرد مبتلا دارد؛ یعنی تأثیر این بیماری فقط بر مفاصل نیست زیرا در برخی موارد دیگر می‌تواند به گروهی از اعضای دیگر بدن مانند پوست، چشم‌ها، ریه‌ها و قلب نیز آسیب برساند. این التهاب زمانی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی به اشتباه به بافت‌های بدن حمله می‌کند.
لوپوس
لوپوس یک بیماری خود ایمنی و طولانی‌مدت است که در آن سیستم ایمنی بدن بیش‌ازحد فعال می‌شود. در این حالت ممکن است سیستم ایمنی به بافت طبیعی و سالم بدن حمله کند. علائم بسیاری در افراد مبتلا به لوپوس وجود دارند. مهمترین علائم لوپوس عبارت‌اند از:
- التهاب، تورم و آسیب به مفاصل
- مشکلات پوستی
- اختلالات کلیوی
- بروز مشکلات قلب و عروقی
- مشکلات ریوی
اسکلرودرمی
اسکلرودرمی نیز نوعی از بیماری‌های روماتیسمی است که معمولاً باعث التهاب پوستی، التهاب مفصلی و گاهی التهاب در اندام‌ها می‌شود. اگرچه بثورات پوستی از نشانه‌های اصلی اسکلرودمی است اما بعضی اوقات ممکن است فرد بدون علائم ظاهری دچار سفتی و گرفتگی در اندام‌ها و بافت‌های مفصلی خود شود. اسکلرودرمی به دلیل تولید بیش از حد و تجمع کلاژن در بدن پدید می‌آید.
اسکلرودرمی به دو دسته اسکلرودرمی پوستی محدود و اسکلرودرمی پوستی منتشر طبقه‌بندی می‌شود. نوع محدود این بیماری معمولاً پوست دست‌ها، گردن، زانوها و آرنج‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما در مقابل اسکلرودرمی منتشر در نواحی وسیع‌تری از پوست رخ می‌دهد و می‌تواند عوارض قابل توجهی در سیستم تنفسی و قلبی ایجاد کند. احتمال ابتلا به محدودیت‌های حرکتی در افراد مبتلا به اسکلرودرمی به دلیل سفت شدن عضلات و پوست وجود دارد. همچنین پوست به دلیل کشیدگی ممکن است براق به نظر برسد.
تشخیص بیماری روماتیسم
اگر علائمی مشابه به یکی از بیماری‌های روماتیسمی دارید مهم است برای اطمینان از سلامتی خود به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری از موارد، تشخیص به موقع می‌تواند از جدی شدن بیماری یا شدیدتر شدن علائم جلوگیری کند چراکه بیماری‌های روماتیسمی از نوع مزمن هستند و با گذشت زمان آسیب بیشتری به مفاصل و اندام‌ها وارد می‌کنند.
تشخیص بیماری‌های روماتیسمی در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم شبیه بسیاری از بیماری‌های دیگر است. متخصصان برای تشخیص بیماری از چند روش تشخیصی استفاده می‌کند. در تشخیص بیماری نتیجه آزمایش خون، عکس رادیوگرافی و سونوگرافی و معاینه اندام‌ها و به‌ویژه مفاصل از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین ممکن است با توجه به علائمی که بیمار دارد، پزشک بتواند تنها با یک مورد از روش‌های تشخیصی بیماری را شناسایی کند و یا اینکه تجویز به انجام تمام روش‌های تشخیص کند.
آزمایش خون
افراد مبتلا به اختلالات روماتیسمی اغلب دارای میزان مشخصی از رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) هستند. همچنین سطح پروتئین واکنشی C (CRP) که ممکن است نشان‌دهنده وجود یک فرآیند التهابی در بدن باشد، در این بیماران دیده می‌شود. هر دوی این مشکلات با آزمایش خون قابل‌تشخیص هستند. آزمایش RF، تست آنتی‌بادی علیه هسته (آزمایش ANA) و آزمایش آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP) نیز از انواع آزمایش روماتیسم هستند.
آزمایش‌های تصویربرداری
ممکن است پزشک اشعه ایکس را برای ردیابی پیشرفت روماتیسم توصیه کند. آزمایش ام آر آی (MRI) و سونوگرافی می‌تواند به پزشک کمک کند تا دربارهٔ نوع و شدت بیماری قضاوت درستی داشته باشد.
درمان بیماری روماتیسم
ازآنجاکه اشکال و شرایط مختلفی وجود دارند که تحت اختلالات روماتیسمی طبقه‌بندی می‌شوند، درمان هر یک از این بیماری‌ها نیز ماهیت متفاوتی دارد. هیچ دارو یا درمان خاصی وجود ندارد که شرایط آرتریت یا سندرم درد التهابی را بهبود ببخشد. برنامه درمانی بسته به نوع و شرایط بیمار متفاوت خواهد بود. اهداف و روش‌های درمانی به شرح زیر است.
درمان‌های غیر دارویی برای روماتیسم
علاوه‌بر اینکه اغلب مبتلایان روماتیسم جهت تسکین علائم و درمان باید دارو مصرف کنند، می‌توانند با روش‌های غیر دارویی نیز این بیماری را کنترل نمایند. برخی از روش‌های زیر حتی می‌توانند به بهبود و درمان بیماری هم کمک کنند:
- استراحت دادن به مفاصل دردناک تا زمان کاهش درد و سپس تحرک مجدد
- شرکت در جلسات فیزیوتراپی
- رژیم غذایی مناسب و کاهش وزن
- ورزش زیر نظر متخصص روماتولوژیست
- استفاده از پی آر پی یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت
- شرکت در جلسات ماساژ
- استفاده از تکنیک‌های طب سوزنی تحت نظر متخصص
- ورزش در آب
- انجام تمرینات ورزشی که از تحلیل عضلات جلوگیری می‌کنند
- دوچرخه سواری
- شرکت در جلسات تای چی
- انجام تمرینات تقویتی
- پیاده روی کردن و شرکت در جلسات یوگا
- استفده از کیسه آب سرد و گرم
جراحی
گاهی وضعیت مفاصل به شکلی تغییر می‌کند که درمان و تسکین درد و ناراحتی به کمک دارو یا تمرینات فیزیوتراپی امکان پذیر نیست. در چنین مواقعی پزشک تصمیم می‌گیرد که به کمک عمل جراحی، عملکرد مفصل آسیب دیده را بازگردانده و به داشتن حرکت و فعالیت طبیعی بیمار کمک کند. در سطوحی از بیماری که پوشش داخلی مفصل کاملا از بین می‌رود، می‌توان از تعویض مفصل استفاده کرد تا حرکت دادن آن مجددا امکان پذیر شود. این روش به ویژه در مورد مفصل زانو بسیار پر کاربرد و موثر است.
توجه: ورزش کردن، کاهش وزن و رژیم غذایی سالم در پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثر هستند.
