گوژپشتی (قوز کمر) چیست | علل ، علائم و درمان
آنچه در این مقاله مطالعه می کنید:
قوز کمر چیست؟
قوز کمر که با نام‌های کیفوز (Kyphosis) یا گوژپشتی نیز شناخته می‌شود، نوعی اختلال است که در آن ستون فقرات در ناحیه بالایی کمر دارای انحنای بیش از حد است.
کیفوز یا گوژپشتی یکی از مشکلات ستون فقرات است. در گوژپشتی ستون فقرات دچار انحنای بیش از حد معمول به سمت بیرون می‌شود. این مشکل معمولا در قسمت‌های بالایی ستون فقرات اتفاق می‌افتد. گوژپشتی ناشی از افزایش سن معمولا” به دلیل ضعف در استخوان‌های ستون فقرات است که باعث فشرده‌شدن یا ترک‌خوردن آن می‌شود. انواع دیگر گوژپشتی می‌تواند در نوزادان یا نوجوانان به‌دلیل ناهنجاری‌های ستون فقرات در طول زمان ظاهر شود.
گوژپشتی خفیف مشکلات کمی ایجاد می‌کند. اما قوز شدید می‌تواند باعث درد و تغییر شکل ستون فقرات و به‌دنبال آن، بدشکل‌شدن اندام شود. درمان گوژپشتی به سن، علت و عوارض ناشی از آن دارد. بین ۲۰ تا ۴۰ درصد افراد مسن دچار گوژپشتی می‌شوند.
علائم گوژپشتی چیست ؟
همان طور که اشاره شد، گوژپشتی هنگامی اتفاق می افتد که زاویه ستون فقرات از حد معمول خارج باشد. به طور کلی هرچه منحنی ستون فقرات بیشتر باشد، علائم آن شدیدتر است. این عارضه هم مانند سایر بیماری‌ها با علائم و نشانه‌هایی همراه است:
- قوز یا انحنای قسمت فوقانی پشت
- بروز کمر درد های شدید و خفیف
- تغییر وضعیت سر و گردن به سمت جلو
- تفاوت در ارتفاع شانه‌ها و افتادگی آنها
- گرفتگی ماهیچه‌های پشت ران (همسترینگ)
- احساس درد در قفسه سینه و تنگی نفس
- خستگی مزمن
علل گوژپشتی (قوز کمر) چیست ؟
گوژپشتی یا قوز کمر معمولا مرتبط با سن افراد است و اغلب پس از عارضه پوکی استخوان ایجاد می‌شود و منجر به ضعیف شدن استخوان‌های ستون فقرات شده، تا حدی که استخوان‌ها یا ترک برمی‌دارند و یا اینکه فشرده می‌شوند.
از مهمترین علل این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- افزایش سن
- ضعف ماهیچه‌ای در ناحیه فوقانی کمر
- قرار گرفتن مداوم بدن در موقعیت‌های خمیده و حمل حمل بارهای سنگین روی پشت شما
- شکستگی‌های ستون فقرات
- اسکولیوز (انحنای ستون فقرات)
- اسپونديلوليستزيس (لغزش مهره)
- پوکی استخوان
- بیماری شوئِرمان
- سندرم‌ها
- سرطان و درمان‌های سرطان
خطرات و عوارض گوژپشتی
- مشکلات تنفسی: گوژپشتی شدید ممکن است به ریه‌ها فشار وارد کند.
- محدودشدن عملکردهای فیزیکی: قوز کمر با ضعف عضلات پشت و ایجاد مشکل در انجام کارهایی مانند راه‌رفتن و بلندشدن از صندلی همراه است. خمیدگی ستون فقرات همچنین ممکن است نگاه به بالا یا رانندگی را دشوار کند و هنگام درازکشیدن باعث درد شود.
- مشکلات گوارشی: قوز شدید کمر ممکن است دستگاه گوارش را تحت فشار قرار دهد و مشکلاتی مانند رفلاکس اسیدی و مشکل در بلع را ایجاد کند.
- مشکلات مربوط به ظاهر بدن: افراد مبتلا به قوز کمر، به‌ویژه نوجوانان، ممکن است از انحنای شدید کمر به‌خاطر بستن ارتوز (ابزارهای حمایت‌کننده) برای اصلاح این بیماری، از ظاهر جدید بدن خود ابزار نارضایتی کنند. برای افراد مسن، تغییر شکل بدن ممکن است به انزوای اجتماعی منجر شود.
انواع قوز کمر
به‌طورکلی قوز کمر به سه نوع اصلی تقسیم‌بندی می‌شود که شامل موارد زیر هستند:
کیفوز وضعیتی
شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی (Postural kyphosis) است که معمولا در سنین نوجوانی رخ می‌دهد. قوز کردن، ایستادن یا نشستن در وضعیت نامناسب و پایین گرفتن سر و شانه‌ها، سبب کشیدگی رباط‌ها و عضلات نگهدارنده مهره‌ها (استخوان‌های ستون فقرات) می‌شود. این کشیدگی باعث می‌شود مهره‌ها از وضعیت طبیعی‌شان خارج شوند و سبب ایجاد ظاهر گرد و خمیده‌ای در ستون فقرات می‌شود.
این وضعیت
- معمولا انحنایی ایجاد می‌کند که انعطاف‌پذیر است، به این معنا که تغییر وضعیت بدن باعث تغییر در انحنا می‌شود.
- این اختلال اغلب در نوجوانان اتفاق می‌افتد و دختران را بیشتر از پسران تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- معمولا سبب بروز درد یا مشکل خاصی نمی‌شود.
کیفوز شوئرمن
کیفوز شوئرمن (Scheunemann Kyphosis) نوع دیگری از قوز کمر است. شوئرمن نام رادیولوژیست دانمارکی است که اولین‌بار این عارضه را شناسایی کرد. این نوع قوز کمر زمانی رخ می‌دهد که مهره‌ها شکل متفاوتی داشته باشند. در این اختلال مهره‌ها به‌جای شکل مستطیلی، سه‌گوش یا V شکل هستند. در این شرایط مهره‌های سه‌گوش، به سمت جلو خم می‌شوند و ستون فقرات را گرد جلوه می‌دهند.
کیفوز شوئرمن:
- اغلب در نوجوانان ظاهر می‌شود و پسران را بیشتر از دختران تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- می‌تواند شدیدتر از کیفوز وضعیتی باشد، خصوصا در افرادی که وزن آنها زیر حد متوسط است.
- سبب ایجاد یک انحنای سفت و غیرقابل‌انعطاف می‌شود، به‌طوری‌که تغییر موقعیت نمی‌تواند این انحنا را تغییر دهد.
- ممکن است خیلی دردناک باشد و این درد خصوصا زمانی که در حال فعالیت هستید یا زمانی که برای مدت طولانی می‌ایستید یا می‌نشینید تشدید می‌شود.
کیفوز مادرزادی
منظور از مادرزادی، وضعیتی است که با آن متولد شده‌اید. افراد مبتلا به کیفوز مادرزادی (Congenital kyphosis)، با ستون فقراتی متولد می‌شوند که قبل از تولد به‌درستی رشد نکرده است. طی این اختلال مهره‌ها به‌جای این که به طور عادی از هم جدا باشند، به همجوش می‌خورند.
کیفوز مادرزادی:
- ممکن است با رشد کودک تشدید شود.
- معمولا در سنین پایین به جراحی نیاز دارد تا از تشدید شدن انحنای ایجاد شده جلوگیری شود.
- ممکن است با سایر نقص‌های مادرزادی که بر قلب و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارند همراه باشد.
گوژپشتی یا قوز کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پس از ارزیابی علائم و نشانه‌ها، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- عکاسی با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن: اشعه‌ایکس میزان خمیدگی را مشخص می‌کند و تغییر شکل مهره‌ها را نشان می‌دهد. در صورتی که پزشک بخواهد تصاویر دقیق‌تری از شکل ستون فقرات داشته باشد، ممکن است سی‌تی‌اسکن هم توصیه کند.
- تصویربرداری MRI: این تصاویر عفونت یا تومور در ستون فقرات را تشخیص می‌دهند.
- آزمایش‌های عصبی: اگر دچار بی‌حسی یا ضعف عضلانی هستید، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای تعیین نحوه حرکت تکانه‌های عصبی بین نخاع و اندام‌ها توصیه کند.
- تست تراکم استخوان: استخوانی که چگالی کمی داشته باشد ممکن است قوز کمر را بدتر کند.
برخی از گزینه‌های درمانی گوژپشتی :
بسته به سلامت کلی بدن فرد، شدت و سابقه بیماری فرد، گزینه‌های درمانی زیادی برای این بیماری وجود دارد. پزشک شما برای تهیه یک برنامه درمانی مناسب با شما همکاری خواهد کرد. برخی از گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر خواهد بود:
وضعیت مناسب :
برای برخی از مبتلایان گوژپشتی، توجه به وضعیت خوب مانند نشستن مستقیم می‌تواند به اصلاح انحنای ستون فقرات کمک کند. ارگونومی نیز ممکن است کمک کند.
تمرینات موثر ورزشی :
ورزش درمانی به صورت منظم می‌تواند به تقویت ماهیچه‌های کمر شما کمک کند. به عنوان مثال ورزش یوگا در افزایش انعطاف پذیری و تقویت ماهیچه ها در قسمت پشت و کمر برای بهبود درد کمک شایانی خواهد کرد.
مصرف داروهای مسکن :
داروهای مسکن و همچنین داروهای پوکی استخوان می‌تواند به سهولت در کاهش دردهای کمر و پشت کمک کند. حتی در برخی از مواقع ممکن است در صورت عدم بهبود وضعیت فرد، پزشک داروهای قوی‌تری تجویز کند.
استفاده از بریس :
بریس نام وسیله‌ای است که در اطراف اندام گذاشته می‌شود تا حرکت اندام را کنترل کرده و شکل آن را تحت تاثیر قرار دهد. در مواردی که زاویه انحنای ستون فقرات بین ۶۰ الی ۸۰ درجه است و هنوز امکان رشد اسکلتی بدن وجود دارد، می‌توان از بریس برای درمان گوژپشتی استفاده کرد. نوع بریس و مدت زمان استفاده از آن توسط پزشک تعیین می‌شود.
فیزیوتراپی :
پزشک ممکن است توصیه کند که برای انجام تمرینات و کشش‌هایی که می‌تواند به بهبود وضعیت شما کمک کند، با یک فیزیوتراپیست کار کنید.
عمل جراحی :
گوژپشتی شدید باعث فشار به نخاع و رشته‌های عصبی می‌شود. در این موارد، معمولا پزشک‌ها جراحی را توصیه می‌کنند. رایج‌ترین روش جراحی برای کاهش درجه انحنای جوش‌دادن مهره‌هاست. در این روش، جراح قطعاتی از استخوان را بین مهره‌ها قرار می‌دهد و در مرحله بعد مهره‌ها را با استفاده از میله‌های فلزی و پیچ به‌صورت محکم به یکدیگر متصل می‌کند. این اتصال محکم تا زمانی که وضعیت ستون فقرات اصلاح شود باقی می‌ماند.
پیشگیری از گوژپشتی :
به یاد داشته باشید که همیشه نمی‌توان از قوز کمر یا گوژپشتی پیشگیری کرد. البته در برخی از مواقع، موارد وجود دارند که با رعایت آنها تا حدود زیادی از ابتلا به این عارضه، پیشگیری کرد:
- پیروی از بعضی از عادات صحیح همانند حفظ یک وضعیت بدنی مناسب، رژیم غذایی مناسب و انجام تمرینات ورزشی موثر در این زمینه
- تعادل وزن و مصرف کلسیم می‌تواند خطر ابتلا به شکستگی استخوان را کاهش دهد.
آیا امکان دارد قوز کمر دوباره برگردد؟
بله حتی بعد از درمان ممکن است قوز کمر دوباره برگردد. به همین خاطر بهتر است توصیه‌های پزشک را جدی بگیرید و از انجام اقدامات پیشگیرانه و ورزش‌های مناسب غافل نشوید.
حرف پایانی
با انجام تغییرات کوچک در سبک زندگی می‌توانید مراقب ستون فقرات خود باشید و از ایجاد کیفوز یا قوز کمر جلوگیری کنید. حالا گوشی را کنار بگذارید و چند تمرین ساده برای بهبود وضعیت ستون فقرات انجام دهید تا زندگی باکیفیت‌تری داشته باشید.
