خار پاشنه و فاشئیت پلانتار چیست | علل ، علائم و راهای تشخیص

خار پاشنه چیست؟

این عارضه در واقع یک زائده‌ی استخوانی است که در نتیجه رسوب غیرطبیعی کلسیم ایجاد شده و زیر استخوان پاشنه‌ی پا در نزدیکی مفاصل شکل می‌گیرد. گاهی خارپاشنه را می‌توانید در قسمت زیر پا ببینید و یا احساس کنید. ممکن است در برخی افراد دردناک و در برخی دیگر بدون درد باشند.

خار پاشنه با نوعی احساس تیر کشیدن مشابه در پاشنه پا همراه است که معمولاً صبح بدتر است و در طول روز می‌آید و می‌رود. اما تفاوت عمده در اینجا این است که خار پاشنه به ندرت علت اصلی این درد است.

در واقع، حدود ۱۰٪ از مردم خار پاشنه دارند، چه بدانند چه ندانند، اما فقط ۵٪ از آنها که خار دارند، درد پاشنه دارند. همانطور که حدس زده‌اید دلیل واقعی درد در اکثر این افراد، فاشئیت پلانتار است.

فاشئیت پلانتار چیست؟ 

فاشیا یک نوع پوشش اندامی است که تمام استخوان ها و عضلات بدن انسان را در بر گرفته است. فاشیا از بافت های سخت و محکم تشکیل شده است. که این بافت ها بسیار انعطاف پذیر می باشند. فاشیا تمامی اندام بدن انسان را با هم مرتبط کرده است. این بافت ها چون بسیار نرم و نازک می باشند، امکان دارد دچار آسیب دیدگی و یا چسبندگی شوند. اگر فاشیا با مشکل جدی مواجه شود، امکان دارد تمام حرکات و عملکرد بدن را مختل کند.

فاشیای پلانتار قوی است و می‌تواند نیروی زیادی را تحمل کند، اما فشار زیاد می‌تواند به آن آسیب برساند یا پاره شود. بدن با ملتهب شدن به این آسیب پاسخ می‌دهد و التهاب فاشیای پلانتار را فاشئیت پلانتار می‌نامند.

گاهی اوقات می‌توان فاشئیت پلانتار را با التهاب تاندون آشیل اشتباه گرفت. التهاب تاندون آشیل یک بیماری شایع است که هنگامی رخ می‌دهد که تاندون بزرگی که از پشت ساق پا کشیده می‌شود تحریک شده و ملتهب می‌شود.

تاندون آشیل بزرگترین و قوی‌ترین تاندون در بدن است. ماهیچه‌های ساق پا را به پشت پاشنه متصل می‌کند و به شما امکان می‌دهد هنگام راه رفتن، دویدن یا پریدن روی انگشتان پا بایستید. هنگامی که بدون استراحت کافی، بیش از حد سخت یا شدید تمرین می‌کنید، ممکن است التهاب تاندون آشیل ایجاد شود که باعث درد در پشت پاشنه یا مستقیماً بالای آن شود.

خار پاشنه و فاشئیت پلانتار چگونه شبیه هستند؟ 

یکی از آسان ترین راه‌ها برای به خاطر داشتن تفاوت بین خار پاشنه و فاشئیت پلانتار وجود دارد. بسیاری از افراد خار پاشنه دارند بدون فاشئیت پلانتار یا درد پاشنه پا، اما به ندرت می‌توان کسی را پیدا کرد که دچار فاشئیت پلانتار باشد و خار پاشنه نداشته باشد.

تقریباً ۵۰٪ بیماران مبتلا به فاشئیت پلانتار خارهای استخوانی نیز دارند. از آنجا که از هر ۱۰ نفر که پرتوی ایکس می‌گیرند ۱ نفر مبتلا به خار پاشنه است، آنها فقط یافته‌ای تصادفی یا ناچیز در نظر گرفته می‌شوند مگر اینکه درد پا نیز وجود داشته باشد.

زمانی که هر دو فاشئیت پلانتار و خار پاشنه از یک روند مشابه ناشی می‌شوند، عوامل خطر مرتبط با آنها مشترک هستند. عوامل زیر احتمال بروز هر دو شرایط را افزایش می‌دهد:

• داشتن عضلات سفت ساق پا
• اضافه وزن یا چاقی بیش از حد
• پوشیدن کفشی که فرسوده باشد، مناسب نباشد، یا از حمایت مناسب برخوردار نباشد
• داشتن کف پای صاف، قوس زیاد یا الگوی غیر عادی راه رفتن
• صرف وقت زیاد روی پاهایتان
• درگیر شدن در یک ورزش یا فعالیت با دویدن یا پریدن زیاد
• افزایش خیلی سریع سطوح فعالیت بدنی

لازم به ذکر است که اگرچه علائم فاشئیت پلانتار و خار پاشنه شبیه به هم به نظر می‌رسد، اما یک راه وجود دارد که می‌تواند آنها را از هم متمایز کند. علائم فاشئیت پلانتار ممکن است در قوس و همچنین پاشنه پا احساس شود، بعضی از بیماران قبل از اینکه متوجه درد تیز پاشنه شوند، مدتی به آن مبتلا هستند. در موارد نادری که خار پاشنه مسئول باشد، درد ضربه‌ای در پاشنه متمرکز خواهد شد.

علت ایجاد خار پاشنه چیست ؟

در اکثر اوقات خار پاشنه بدون هر گونه علت خاص و قابل تشخیص به وجود می آید. ولی عواملی وجود دارند که می توانند شما را در معرض بروز این عارضه قرار دهند:

• اور پرونشین: بیشتر دوندگان به بیماری پرونشین مبتلا می شوند، زیرا هنگامی که در حال دویدن هستند پایشان به داخل کف پا چرخش پیدا می کند. فشار زیادی به کف پای دوندگان وارد می شود و این امر منجر به کشش بیش از حد پلانتار فاشیا می شود. بیماری پرونیشن باعث به وجود آمدن قوس کف پا و یا حاد تر شدن قوس کف پا را به دنبال دارد.
• زیاد بودن قوس کف پا: افرادی که کف پایشان قوس بیش از حدی دارد، در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.
• سفت بودن عضله‌های ساق پا در افرادی که عضلات پای آنها بسیار سفت است، این سفتی باعث چرخش رو به داخل یا همان پرونیشن مزمن می‌ شود که در نتیجه آن پلانتار فاشیا دچار التهاب می شود.
• استفاده نکردن از کفش مناسب: بسیاری از افراد هنگامی که به پیاده روی های طولانی می روند از کفش های مناسب استفاده نمی کنند. کفش های نامناسب به هیچ عنوان نمی توانند از کف پای شما مراقبت کنند و این باعث می شود که به پا آسیب وارد شود، همین موضوع می ‌تواند یکی از علت های به وجود آمدن خار پاشنه باشد.
• اضافه وزن: کسانی که از چاقی مفرط رنج می برند و دارای اضافه وزن هستند، به این دلیل که پا تمام وزن را تحمل می کند، بر اثر فشار زیاد، دچار خار پاشنه می شود.
• آسیب دیدگی‌های پیشین: در بعضی از مواقع ممکن است که افراد در گذشته های‌ دور دچار این عارضه شده باشند، ولی این آسیب دیدگی‌ را به طور کامل درمان نکرده باشند. همین امر باعث می ‌شود که پلانتار فاشیا دوباره ملتهب شود.

علائم خار پاشنه چیست ؟

شایع ترین علایم خار پاشنه عبارتند از :

•  درد کف پا در نزدیکی پاشنه
•  دردی که در اولین قدم های راه رفتن بعد از بیدار شدن از خواب، یا بعد از یک دوره طولانی بی حرکتی و استراحت ( مثلا بعد از یک رانندگی طولانی) شدیدتر است و بعد از چند دقیقه راه رفتن کمتر می شود یا از بین می رود.
•  دردی که بعد از ورزش یا فعالیت ونه در حین ورزش و فعالیت، شدیدتر است.

تشخیص خار پاشنه چیست ؟

پس از معاینه شما توسط پزشکتان وی ممکن است دستور انجام تصویربرداری از پاهای شما را بدهد.

رادیوگرافی ساده

تصاویر واضحی از استخوان ها می دهد. با استفاده از رادیوگرافی ساده می توان سایر دلایل درد پاشنه مثل شکستگی یا آرتریت و آرتروز را رد کرد. خار پاشنه در تصاویر رادیوگرافی ساده مشهود است.

سایر تصویربرداری ها

MRI و سونوگرافی به صورت معمول برای تشخیص خار پاشنه استفاده نمی شوند. MRI ممکن است  در صورت شکست درمان خار پاشنه درخواست شود.

درمان فاشئیت پلانتار و خار پاشنه

اگر درد پاشنه پا دارید، پزشک پای شما را معاینه می‌کند و ممکن است برای تأیید تشخیص، اشعه ایکس را تجویز کند. اگر چه فاشئیت پلانتار شایع‌ترین علت درد پاشنه است، اما بررسی علل دیگر مانند التهاب تاندون آشیل، شکستگی استرسی، شکستگی پاشنه پا یا سندروم تونل تارس نیز مهم است.

با تشخیص فاشئیت پلانتار یا خار پاشنه، همیشه درمان‌های غیر جراحی توصیه می‌شود و معمولاً موفقیت آمیز است. این موارد شامل استراحت و یخ، تغییر در کفش، کفی، آتل شب، فیزیوتراپی و تزریق کورتیزون است.

استراحت 

میزان استراحت به شدت التهاب بستگی خواهد داشت. ممکن است ورزشکار مجبور شود به طور موقت دویدن یا ورزش خود را متوقف کند تا آسیب دیدگی بهبود یابد. ادامه ورزش یا فعالیت اغلب آسیب دیدگی را تشدید می‌کند، باعث می‌شود که ورزشکار درد را احتمالاً بیش از حد اولیه تجربه کند. ورزشکار باید از درد به عنوان راهنمای خود استفاده کند. هنگامی که درد شروع به فروکش کردن کرد، می‌توان تمرینات پا را برای بهبود انعطاف پذیری شروع کرد، این کار باعث می‌شود که ورزشکار در آینده فعالیت خود را از سر بگیرد.

فشرده‌سازی 

این کار را می‌توان با استفاده از نوار انجام داد. سپس کف پا نوار پیچی می‌شود تا قوس را حفظ کند و مقداری از تنش در فاشیای پلانتار  برطرف می‌شود.

بالا بردن 

بالا بردن پا به منظور کاهش تورم، که ممکن است در نتیجه آسیب حاد یا التهاب مزمن باشد، توصیه می شود.

کفش 

کفش‌های نامناسب می‌توانند باعث ایجاد فاشئیت پلانتار شوند. ورزشکار باید یک کفش دوندگی با کیفیت بالا انتخاب کند و بپوشد که به خوبی متناسب باشد و از پشتیبانی عالی برخوردار باشد. پس از ۳۰۰ مایل دویدن در این کفش‌ها، انتظار داشته باشید که این ویژگی‌های حمایتی را به دلیل فرسودگی و خرابی قابل توجه از دست دهید. یک دونده باید پس از ۳۰۰ مایل کفش‌های دوندگی خود را تعویض کند.

پدهای پاشنه 

یک پد پاشنه از نمد، اسفنج یا یک ماده مصنوعی جدیدتر می‌تواند به گسترش، برابری و ضربه‌گیری در هنگام قرار گرفتن پاشنه روی زمین کمک کند و از این طریق فشار وارد شده بر فاشیای پلانتار را کاهش می‌دهد. برای کاهش تحریک در ناحیه درد ممکن است لازم باشد که در پد پاشنه سوراخ ایجاد کنید.

پشتیبانی از قوس

این دستگاه‌ها یا از نوع پیش ساخته یا سفارشی هستند و در کفش مخصوص دویدن قرار می‌گیرند و از پاشنه و قوس تا انگشتان به شما پشتیبانی می‌دهند.

دارو 

ممکن است داروی ضد التهابی خوراکی تجویز یا توصیه شود. در صورت عدم تسکین درد بعد از ۲ تا ۳ هفته، ممکن است تزریق کورتیزون و بی‌حسی موضعی در ناحیه حساس انجام شود. این تزریق می‌تواند به تسکین درد و حساسیت کمک کند و فیزیوتراپی را موثرتر کند. پس از تزریق، ورزشکار باید از بازگشت به ورزش به مدت یک تا دو هفته خودداری کند. یک تزریق موفقیت آمیز اغلب می‌تواند نیاز به جراحی را دریغ کند. از تزریق مکرر باید خودداری شود.

تمرینات 

تمرینات کششی پا و تاندون آشیل برای کمک به بهبود انعطاف پذیری و قدرت تاندون عضله ضروری است. این تمرینات به شما کمک می کند تا ضعف عضلانی ناشی از التهاب را از بین ببرید و تاندون‌ها را قادر به از سرگیری خواسته‌های معمول و بارهای ورزشی می‌کنند.

تمرینات زیر برای تقویت عضلات کوچک پا برای کمک به حمایت از ناحیه آسیب دیده طراحی شده است. اگر به طور منظم انجام شود، می‌تواند از آسیب دیدگی مجدد جلوگیری کند. هر ورزش تجویز شده را دو بار در روز یا در صورت لزوم بیشتر انجام دهید.

کشش‌ها

پشت پیشخوان یا میز به طول بازو بایستید و پشت زانوی خود را قفل کرده و زانوی جلوی خود را خم کنید. به آرامی به سمت میز خم شوید و به جلو فشار دهید تا کشش متوسطی در عضلات ساق پا مستقیم ایجاد شود. ۱۵ ثانیه نگه دارید. با نگه داشتن هر دو پاشنه روی زمین، زانوی پای راست خود را خم کنید تا زمانی که کشش متوسطی در تاندون آشیل شما احساس شود. تاندون آشیل عضلات ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می‌کند. ۱۵ ثانیه بیشتر نگه دارید. شما باید یک کشش متوسط ​​در عضلات و تاندون خود احساس کنید، اما بدون درد. پاها را عوض کنید و پای دیگر را دراز کنید. ۱۵ بار، ۲ بار در روز تکرار کنید.

درمان خار پاشنه با طب سوزنی

طب سوزنی می توان با مکانیسم های مختلفی سبب بهبود سریع کف پا شود از جمله تاثیر ضد التهابی موضعی، کاهش انقباض ساق پا و کشش فاسیای پا، بهبود خونرسانی موضعی و مخصوصا کاهش وزن بیمار که خود می تواند حرکت کلیدی در جلوگیری از برگشت بیماری باشد.

فیزیوتراپی 

در بعضی از مواقع پیش می آید که بیمار با استراحت کردن و قرار دادن یخ بر روی پای خود و همچنین استفاده از داروها درمان نشود. در این گونه مواقع پزشک به بیمار خود فیزیوتراپی توصیه می کند. در فیزیوتراپی بیمار باید یک سری تمرین های‌ کششی برای تقویت فاشیا کف پا، تاندون ها و عضلات پایینی پای خود انجام دهد.فیزیوتراپیست با در نظر گرفتن میزان آسیب دیدگی شما ممکن است از ماساژ درمانی وان گرم و سرد و یا استفاده از امواج فراصوت برای درمان شما در کمک بگیرد.

جراحی

برای فاشئیت پلانتار گاهی به جراحی نیاز است. اگر سایر اشکال درمانی نتوانسته‌اند این عارضه را تسکین دهند، باید جراحی در نظر گرفته شود. این امر معمولاً شامل آزادسازی جراحی فاشیای پلانتار در نقطه بیشترین کشش و برداشتن خار پاشنه در صورت لزوم است.