آنچه در این مقاله مطالعه می کنید:
کلیه پلی کیستیک در واقع یک بیماری شایع و ارثی است. این بیماری یک نوع اختلال ژنتیکی است که باعث ایجاد کیست های گرد و حاوی مایع در داخل کلیه فرد می شود. این بیماری باعث آسیب جدی به کلیه و اختلال در عملکرد آن می شود. به تدریج با افزایش این کیست ها، فرد بیمار دچار عوارضی از قبیل فشار خون بالا، عفونت های مکرر ادراری و نارسایی در کلیه می شود.
کیست های ایجاد شده در کلیه غیر سرطانی هستند و ممکن است بیماران تا سن بزرگسالی هیچ علائمی مشاهده نکنند و پس از دوران بزرگسالی علائم و درد، علائم آشکار و سبب تکثیر بیشتر کیست های مایع در نواحی داخل کلیه می شوند. PKD می تواند منجر به ایجاد کیست در کبد شود.
شدت پیشرفت این بیماری در کلیه افراد مبتلا شده متفاوت است و برخی عوارض آن قابل پیشگیری می باشد. یک برنامه و رژیم غذایی سالم ممکن است به بهبود عملکرد کلیه و کاهش فشار خون کمک کند.
انواع بیماری PKD
این بیماری کلیوی بسته به اختلالات ژنتیکی متفاوت، به 2 نوع اصلی تقسیم می شود:
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک اتوزومی مغلوب (ARPKD): این نوع از بیماری PKD نادر است و به آن PKD نوزادی نیز می گویند. چنانچه پدر و مادر هر 2 ژن کلیه پلی کیستیک را داشته باشند، به احتمال 25 درصد نوزاد متولد شده نیز به این بیماری مبتلا می شود و باعث رشد غیر طبیعی کلیه نوزاد در رحم مادر و بالافاصله پس از تولد می شود.
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک اتوزومی غالب (ADPKD): این نوع بیماری در سنین 30 تا 50 سالگی در بدن فرد پدیدار می شود و می توان به عنوان شایع ترین بیماری PKD از آن نام برد. حدود 90 درصد از کل بیماران کلیه پلی‌کیستیک، به این نوع بیماری مبتلا هستند. چنانچه یکی از والدین دچار بیماری (ADPKD) باشد، احتمال اینکه فرزندانشان به این بیماری مبتلا شوند، حدود 50 درصد است.
علائم بیماری کلیه پلی کیستیک
علائم بیماری کلیه پلی‌کیستیک عبارت‌اند از:
- درد قفسه سینه
- علائم نارسایی کلیه
- فشار خون بالا
- درد کمر و پهلو
- احساس خستگی
- سردرد
- بوی ناخوشایند تنفس
- تهوع ، استفراغ یا اسهال
- سنگ کلیه
- عفونت مجاری ادراری یا کلیه
- تنگی نفس
علل بیماری کلیه پلی کیستیک
از علل ابتلا و زمینه ساز بروز این عارضه می توان به وجود سابقه بیماری در خانواده فرد بیمار اشاره کرد. همچنین در موارد نادر، ممکن است جهشی ژنتیکی به‌صورت خود‌به‌خود در فرد باعث ایجاد این بیماری شود.
عوارض بیماری PKD
از عوارض مرتبط با بیماری کلیه پلی کیستیک PKD می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات روده بزرگ: سبب ایجاد ضعف در بدن و یا ایجاد کیسه‌هایی در دیواره روده بزرگ به اسم (دیورتیکولوز) می شود.
- ایجاد آنوریسم در مغز: یک برآمدگی بالون مانند در رگ های خونی مغز باعث ایجاد آنوریسم شده که در صورت پارگی می‌تواند باعث خونریزی شود.
- مشکلات دریچه قلب: افرادی که دچار بیماری PKD شده اند، از هر 10 نفر 2 نفر دچار افتادگی دریچه میترال می شوند که در نتیجه آن دریچه به‌خوبی بسته نمی شود و خون به عقب نشت می‌کند.
- آب مروارید و ا ختلال در بینایی: کیست های ایجاد شده در کلیه ها باعث پایین آمدن عملکرد و رسانایی آب در کل بدن می شود و سبب خشک شدن در نواحی چشم می شود که این عارضه در مدت زمان طولانی باعث اختلال در بینایی می شود.
- رشد کیست در کبد: اختلال ایجاد شده در عملکرد کلیه ها سبب عفونت و ایجاد کیست در کبد می شود و عملکرد کبد را دچار اختلال می کند.
- درد مزمن: کیست های ایجاد شده در کلیه به سرعت تکثیر می شوند و سبب ایجاد درد در پهلوها و پشت کمر می شوند.
- فشار خون بالا: افزایش فشار خون بالا یکی از شایع ترین عارضه های بیماری پلی کیستیک است که خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد.
- عوارض بارداری: بارداری در اکثر زنان مبتلا به بیماری کلیه پلی کیستیک بدون مشکل و درد است. ولی در برخی موارد، زنان امکان دارد دچار یک اختلال تهدیدکننده زندگی به نام پره اکلامپسی شوند.
- نارسایی و اختلال در عملکرد کلیه: وجود کیست در داخل کلیه ها منجر به اختلال در عملکرد طبیعی کلیه و نارسایی کلیوی می گردد.
تشخیص بیماری کلیه پلی کیستیک
پزشک برای تشخیص بیماری کلیه پلی کیستیک از آزمایش های تصویر برداری استفاده می کند. این آزمایشات تصویربرداری عبارتند از:
- سونوگرافی: از این آزمایش برای تشخیص کیست در کلیه ها از طریق امواج صوتی استفاده می شود.
- سی تی اسکن : با این آزمایش کیست های کوچکتر در کلیه ها تشخیص داده می شود.
- اسکن ام آر آی MRI : با استفاده از آهن رباهای قوی بدن شما را اسکن می کند تا ساختار کلیه را باسازی کرده و کیست ها را شناسایی کند.
- پیلوگرام داخل وریدی: با استفاده از یک رنگ، رگهای خونی شما را با اشعه ایکس با وضوح بیشتری نشان می دهد.
پیشگیری از بیماری کلیه پلی کیستیک
افراد مبتلا با مدیریت فشار خون و تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌توانند سرعت رشد و شدت بیماری را کنترل نمایند. در موارد زیر به چند مورد از این تغییرات می‌پردازیم:
- کنترل وزن و نگه‌داشتن آن در وضعیت سالم
- محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- داشتن رژیم غذایی کم‌چرب و کم‌نمک
- کنترل قند خون
- عدم استفاده و ترک فوری استفاده از سیگار و تنباکو و فرآورده‌های آن
- ورزش منظم به مدت نیم ساعت در حداقل ۳ روز در هفته
- مصرف داروهای فشار خون را طبق دستور پزشک
درمان بیماری PKD
هدف از درمان بیماری کلیه پلی کیستیک مدیریت علائم و جلوگیری از بروز عوارض است. روش های درمانی این بیماری عبارت است از:
- مدیریت فشار خون: با معاینه و تجویز پزشک، فشار خون خود را با دارو، رژیم غذایی و ورزش کنترل کنید.
- تغذیه و رشد درمانی: نوزادان کم وزن یا نوزادانی که رشد طبیعی نداشته اند، ممکن است برای رشد نیاز به کمک داشته باشند. پزشک رژیم غذایی مناسب یا هورمون های رشد را برای نوزاد پیشنهاد می کند.
- پیوند کلیه: چنانچه کلیه ها دیگر نتوانند سموم و سایر مواد شیمیایی را از خون پاک کنندو یا به عبارت دیگر کلیه دچار نارسایی شده باشد، بیمار ممکن است به پیوند کلیه نیاز داشته باشد.
- مدیریت درد: دارو می تواند درد ناشی از عفونت، سنگ کلیه یا ترکیدن کیست را کنترل کند. البته باید توجه داشت که مصرف دارو باید طبق نظر پزشک باشد؛ چرا که برخی از داروها می توانند آسیب کلیه را بدتر کنند.
- دیالیز: اگر نارسایی کلیه دارید، ممکن است نیاز به دیالیز داشته باشید.
- جراحی به روش لاپاراسکوپی: جراحی جهت برداشتن کیست ایجاد شده در کلیه معمولاً به روش لاپاراسکوپی و با استفاده از ابزارهایی که از برش‌های کوچکی در شکم وارد می‌شوند، انجام می‌شود. در زمان جراحی، پزشک ابتدا کیست را تخلیه می‌کند و سپس خود کیست را بریده یا می‌سوزاند.
چه زمانی باید برای کیست کلیه به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت احساس درد پهلو بین دنده‌ها و لگن، درد معده یا پشت، تب، تکرر ادرار و مشاهده خون در ادرار باید به پزشک مراجعه نمائید. علائم ذکر شده حاکی از پارگی یا عفونی شدن کیست در کبد وکلیه ها است.